Menu Đóng

Thân thuộc

Danh hiệu – Trên cha mẹ thì có ông bà, gọi là tổ phụ mẫu; trên ông bà là cụ, gọi là tằng tổ phụ mẫu; trên cụ là kị, gọi là cao tổ phụ mẫu; còn nữa thì gọi chung là cao cao tổ, mãi đến thủy tổ là cùng.

Dưới mình là con, dưới con là cháu, dưới cháu là chắt gọi là tằng tôn, dưới chắt là chút, gọi là huyền tôn. Còn ở dưới nữa, tổng chi gọi là viễn tôn. Tự cao tỏ cho đến viễn tôn gọi là cửu tộc. Trong cửu tộc chia ra năm bậc để trở, gọi là ngũ phục. Ngũ phục là:

1-Trở ba năm, gọi là đại tang

2-Trở một năm, gọi là cơ niên

3-Trở chín tháng, gọi là đại công

4-Trở năm tháng, gọi là tiểu công

5-Trở ba tháng, gọi là ti ma.

Trong ngũ phục tùy theo tình thân sơ bên nội, bên ngoại mà gia giảm (kể rõ trong các sách gia lễ).

Anh em trai với cha gọi là bác là chú, chữ gọi là bá phụ thúc phụ. Chị em gái với cha gọi là cô, chữ gọi là cô mẫu. Anh em với mẹ gọi là cậu (cữu). Chị em gái với mẹ gọi là dì (di). Anh em con chú, con bác, gọi là tùng huynh đệ. Anh em con cô, con cậu hay là đôi con dì, tổng chi gọi là biểu huynh đệ.

Anh em thúc bá về đàng cha là họ nội. Anh em di cửu về đáng mẹ là họ ngoại.

Tiếng gọi ông bà… ở về Nam Kỳ có tiếng gọi thế cho khi vắng mặt. Như ông gọi ổng, bà gọi bả, cậu gọi là cẩu, mợ gọi là mở, thầy gọi là thẩy, cô gọi là cổ, anh gọi là ảnh, chị gọi là chỉ. Tiếng ấy có lẽ tiện hơn là gọi ông ấy, bà ấy…Nhưng là tiếng gọi tình sơ, chớ không phải tiếng gọi quý trọng.

Luân thường – Trong cùng một họ nội, không được phép lấy nhau. Nếu lấy nhau là loạn luân, luật có phép cấm, mà tục cũng chê cười. Phép này từ ông Châu Công đời nhà Chu (bên Tàu đặt ra mà tuân giữ rất nghiêm cẩn). Duy về đời nhà Trần thì trong tôn thất thường có lấy nhau, không biết khi đó nước ta có luật cấm chưa, hay là vì cớ gì, nhưng tiên nho vẫn chê về điều ấy.

Họ ngoại thì con cô con cậu hay là đôi con dì cũng không được phép lấy nhau. Có câu nói rằng: “Cháu cậu mà lấy cháu cô, thóc lúa đầy bồ giống má nhà ta“.

Một người có thể lấy được hai chị em một nhà hay là hai cô cháu một nhà. Tục này khác với tục Âu châu đã lấy một người thì không được phép lấy chị em cô cháu người ấy nữa. Nếu lấy nhau là loạn luân, coi như lấy người cùng họ của ta.

Tình thân sơ – Trong tình thân sơ dưới bậc cha thì là chú, dưới bậc mẹ thì là dì. Có câu rằng: “Sảy cha còn chú, sảy mẹ bú dì“. Thường ở khắt khe với nhau là mẹ chồng với nàng dâu và dì ghẻ với con chồng. Cho nên có câu khuyên nàng dâu rằng: “mẹ chồng già thì mẹ chồng chết, nàng dâu có nết nàng dâu chừa” và có câu rằng: “Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời dì ghẻ có thương con chồng“.

*
Trong thân thuộc là một gia tộc. Góp nhiều gia tộc này gia tộc khác mà thành ra nước, thành xã hội. Vậy thì hợp lại mà nói thì là một nước, phân ra mà nói thì là từng gia tộc một. Gia tộc tức là một đoàn thể nhỏ ở trong đoàn thể lớn vậy. Người ta đối với xã hội có cái nghĩa vụ chung, thì đối với gia tộc cũng phải có cái nghĩa vụ riêng. Nghĩa vụ riêng là gì ? Là cách cư xử trong gia đình. Ở trên kính dưới nhường, ở cho trong ấm ngoài êm là đủ. Nghĩa là trong họ hàng chỉ cốt lấy hòa mục làm đầu mà thôi.

Cách dựng gia tộc của ta cũng là một phong tục hay. Vì có nghĩa gia tộc thì người ta mới biết quí trọng cái thân mình để phụng sự tổ tông và khiến cho người ta phải lo lắng để di truyền cho con cháu. Ai cũng mong cho con cháu khá thì ai cũng phải làm trọn cái nghĩa vụ của mình, đem mồ hôi nước mắt ra mà gây dựng cho kẻ mai sau; rồi thành ra mở núi phá rừng, sinh công nghiệp cũng bởi đó mà ra cả.

Vậy thì do một đoàn thể nhỏ mà gây ra một đoàn thể lớn, do một gia tộc bé mà thành ra một dân tộc to, thực là một cái gốc của xã hội.

Nhưng có điều là ta thường cho gia đình được quây quần với nhau là quí thì nghĩa khí hẹp. Người ta phải trọng sự lập thân, dẫu kẻ Nam người Bắc cũng không có hề gì. Nếu quanh năm khư khư bó chân trong nhà, động đi đâu thì sợ xa cha mẹ, xa cửa xa nhà, xa anh xa em, xa vợ xa con thì sao cho mở mang được tai mắt mà thêm khôn ngoan ra được. Ta cũng vì tục ấy mà nhiều người kiến thức hẹp hòi, không bằng được người các nước vậy.

Thời này càng đi được nhiều nơi xa thì càng trải biết, càng khôn ngoan. Có khôn ngoan thì mới đứng được với đời. Vậy thì giá có thể đi đâu được cũng nên đi, chớ không nên quản xa xôi gì hết.