2317. Tiên nghiêm trống chửa dứt hồi,
2318. Điểm danh trước dẫn chực ngoài cửa viên.
2319. Từ rằng: Ân oán hai bên,
2320. Mặc nàng xử quyết báo đền cho minh.
2321. Nàng rằng: Nhờ cậy uy linh,
2322. Hãy xin báo đáp ân tình cho phu.
2323. Báo ân rồi sẽ trả thù.
2324. Từ rằng: Việc ấy để cho mặc nàng.
2325. Cho gươm mời đến Thúc lang,
2326. Mặt như chàm đổ mình dường dẽ run.
2327. Nàng rằng: Nghĩa trọng nghìn non,
2328. Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không?
2318. Điểm danh trước dẫn chực ngoài cửa viên.
2319. Từ rằng: Ân oán hai bên,
2320. Mặc nàng xử quyết báo đền cho minh.
2321. Nàng rằng: Nhờ cậy uy linh,
2322. Hãy xin báo đáp ân tình cho phu.
2323. Báo ân rồi sẽ trả thù.
2324. Từ rằng: Việc ấy để cho mặc nàng.
2325. Cho gươm mời đến Thúc lang,
2326. Mặt như chàm đổ mình dường dẽ run.
2327. Nàng rằng: Nghĩa trọng nghìn non,
2328. Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không?
Chú giải
- (2317) tiên nghiêm: 先嚴 hồi trống đầu tiên, đánh thong thả, dõng dạc, để nghiêm hiệu lệnh (theo Tản Đà, Văn Hòe).
- (2318) điểm danh: 點名 gọi tên theo danh sách (để kiểm soát, kiểm điểm…).
- (2318) cửa viên: viên môn 轅門 (viên 轅 = càng xe; môn 門 = cửa, cổng); ngày xưa vua đi tuần ở ngoài, đến chỗ nào nghỉ thì xếp xe vòng xung quanh làm hàng rào, dành một chỗ ra vào, hai bên để xe dốc xuống càng xe chổng lên làm hiệu. Về sau gọi ngoài cửa các dinh các sở quan là viên môn 轅門. Sử Kí 史記: Hạng Vũ triệu kiến chư hầu tướng nhập viên môn 項羽召見諸侯將入轅門 (Hạng Vũ bổn kỉ 項羽本紀) Hạng Vũ triệu tập các tướng lĩnh của chư hầu ở viên môn. Ghi chú: 2 câu 2317-2318: (đảo ngữ, lược ngữ) hồi trống đầu tiên để nghiêm hiệu lệnh chưa dứt, các tướng đã điểm tên quân sĩ đứng chờ sẵn sàng ở trước quân doanh.
- (2319) ân oán: ơn huệ và oán thù. Xem chú giải (2294) ân oán.
- (2320) xử quyết: 處決 xét xử, quyết đoán.
- (2320) báo đền: thù báo 酬報 đền bù, báo đáp.
- (2320) cho minh: cho sáng suốt, rõ ràng. Xem chú giải (0960) cho minh. 2 câu 2319-2320: (đảo ngữ, lược ngữ) Từ Hải bảo rằng đối với hai bên mà Kiều đã mang ơn nghĩa hoặc có thù oán, xin để cho nàng tự mình định đoạt, cốt là xét xử cho sáng suốt rõ ràng là được.
- (2321) uy linh: 威靈 thanh thế hiển hách.
- (2322) báo đáp: 報答 đền đáp ơn huệ.
- (2322) ân tình: 恩情 ơn huệ, tình nghĩa.
- (2322) cho phu: cho thỏa, cho bõ, cho đáng. Nguyễn Gia Thiều (1741-1798): Cho phu công kẻ nhúng tay thùng chàm (Cung oán ngâm khúc).
- (2323) báo ân: 報恩 báo đáp ơn huệ.
- (2323) trả thù: báo cừu 報仇. Tương tự: báo phục 報復, phục cừu 復仇, phục thù 復讎. Ghi chú: 2 câu 2221-2222: (lược ngữ) Kiều nói nhờ vào thanh thế hiển hách của Từ Hải, nàng mới có dịp trả ơn báo oán này, và xin được làm cho đích đáng.
- (2324) để cho mặc nàng: Từ Hải giao cho Kiều mọi quyền định đoạt xét xử ân oán hai đường.
- (2325) cho gươm mời đến: (lược ngữ) cho quân sĩ đến nhà họ Hoạn để tìm đủ những người liên can trong vụ xử án này. # chữ nôm “đến” khắc sai thành 且 (thả). Chữ đúng: 旦 (đán).
- (2325) Thúc lang: chàng Thúc. Xem chú giải (0755) lang.
- (2326) mặt như chàm đổ: mặt tái xanh như đổ chàm vì rất sợ hãi.
- (2326) mình dường dẽ run: thân mình run rẩy như con chim dẽ. Ghi chú: “dẽ” là loài chim chân cao mỏ dài như cò, lông màu nâu, đi ăn đêm; khi bị bắt thì run rẩy rồi gầy rạc mà chết (theo Đàm Duy Tạo).
- (2327) nghĩa trọng nghìn non: nghĩa nặng như nghìn quả núi, tức là nặng lắm lắm.
- (2328) Lâm Tri: Kiều và Thúc sinh biết nhau và nên duyên vợ chồng ở đây. Xem chú giải (0920) Lâm Tri.
- (2328) người cũ: cố nhân 故人 người thân yêu xưa. Tương tự: cố giao 故交, cố cựu 故舊, cố hữu 故友, cựu hữu 舊友.