0409. Nàng rằng: Lẫm liệt dung quang,
0410. Chẳng sân ngọc bội thì phường kim môn.
0411. Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn,
0412. Khuôn xanh đã biết vuông tròn mà hay?
0413. Nhớ từ năm hãy thơ ngây,
0414. Có người tướng sĩ đoán ngay một lời:
0415. Anh hoa phát tiết ra ngoài,
0416. Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa.
0417. Trông người lại ngẫm đến ta,
0418. Một dày một mỏng biết là có nên?
0419. Sinh rằng: Giải cấu là duyên,
0420. Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều.
0410. Chẳng sân ngọc bội thì phường kim môn.
0411. Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn,
0412. Khuôn xanh đã biết vuông tròn mà hay?
0413. Nhớ từ năm hãy thơ ngây,
0414. Có người tướng sĩ đoán ngay một lời:
0415. Anh hoa phát tiết ra ngoài,
0416. Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa.
0417. Trông người lại ngẫm đến ta,
0418. Một dày một mỏng biết là có nên?
0419. Sinh rằng: Giải cấu là duyên,
0420. Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều.
Chú giải
- (0409) dung quang: 容光 nét mặt, dáng vẻ. Ghi chú: Nhiều bản nôm chép là: “Trộm liếc dung quang”.
- (0410) ngọc bội: 玉佩 ngọc buộc trên dải áo để trang sức. Lễ Kí 禮記: Quân tử tại xa, tắc văn loan họa chi thanh, hành tắc minh bội ngọc 君子在車, 則聞鸞和之聲, 行則鳴佩玉 (Ngọc tảo 玉藻) Quân tử trên xe, thì nghe tiếng chuông vang, đi thì ngọc đeo trên mình kêu (lách cách).
- (0410) kim môn: 金門 viết tắt của kim mã môn 金馬門. Đời Hán Vũ Đế, ở bên cổng vào cung Vị Ương có dựng tượng ngựa bằng đồng gọi là kim mã môn. Vua Hán Vũ Đế đã từng tiếp đãi các học sĩ ở đây. Vì thế kim môn mượn chỉ những người học giỏi.
- (0411) phận mỏng: xem chú giải (0034) bạc mệnh.
- (0411) cánh chuồn: cánh con chuồn chuồn. Ghi chú: “phận mỏng cánh chuồn” số phận mỏng manh như cánh chuồn chuồn, nghĩa là rất xấu.
- (0412) khuôn xanh: bởi chữ thương khung 蒼穹, tức trời xanh.
- (0412) vuông tròn: chỗ vuông ra vuông chỗ tròn ra tròn, ý nói mọi việc đâu vào đấy, xếp đặt đúng chỗ (theo Văn Hòe).
- (0414) tướng sĩ: 相士 người làm nghề coi tướng, đoán mệnh vận.
- (0415) anh hoa: 英華 vẻ đẹp của cây cỏ. Ở đây chỉ tinh hoa. Lễ Kí 禮記: Hòa thuận tích trung, nhi anh hoa phát ngoại 和順積中, 而英華發外 (Nhạc kí 樂記) Hòa thuận chứa bên trong, thì tinh hoa hiện ra ngoài.
- (0416) bạc mệnh: xem chú giải (0034) bạc mệnh.
- (0419) giải cấu: xem chú giải (0159) giải cấu tương phùng.
- (0420) nhân định thắng thiên: 人定勝天 sức người có thể khắc phục được trở ngại tự nhiên, thay đổi hoàn cảnh. Tô Thức: Nhân chúng giả thắng thiên, thiên định diệc năng thắng nhân 人眾者勝天, 天定亦能勝人 (Tam hòe đường minh 三槐堂銘, Tự 序) Người ta khắc phục được trời, cái trời định cũng có thể hơn được người. Nguyên truyện: Kim sinh đạo: Thường văn tâm kiên thạch xuyên, nhĩ ngã chí nguyện như tư, thượng thương tự ứng căng liên, ngọc thành nãi sự. 金生道: 常聞心堅石穿, 你我志願如廝, 上蒼自應矜憐, 玉成乃事 (Thanh Tâm Tài Nhân, Kim Vân Kiều truyện, Hồi 3) Kim Trọng nói: Thường nghe nói “Lòng bền dù đá cũng mòn”. Chí nguyện đôi ta như vậy, tất ông xanh cũng rủ lòng thương, mà cho việc được vuông tròn.