2581. Dạy rằng: Hương lửa ba sinh,
2582. Dây loan xin nối cầm lành cho ai.
2583. Thưa rằng: Chút phận lạc loài,
2584. Trong mình nghĩ đã có người thác oan.
2585. Còn chi nữa cánh hoa tàn,
2586. Tơ lòng đã dứt dây đàn Tiểu Lân.
2587. Rộng thương còn mảnh hồng quần,
2588. Hơi tàn được thấy gốc phần là may.
2589. Hạ công chén đã quá say,
2590. Hồ công đến lúc rạng ngày nhớ ra.
2591. Nghĩ mình phương diện quốc gia,
2592. Quan trên nhắm xuống người ta trông vào.
2582. Dây loan xin nối cầm lành cho ai.
2583. Thưa rằng: Chút phận lạc loài,
2584. Trong mình nghĩ đã có người thác oan.
2585. Còn chi nữa cánh hoa tàn,
2586. Tơ lòng đã dứt dây đàn Tiểu Lân.
2587. Rộng thương còn mảnh hồng quần,
2588. Hơi tàn được thấy gốc phần là may.
2589. Hạ công chén đã quá say,
2590. Hồ công đến lúc rạng ngày nhớ ra.
2591. Nghĩ mình phương diện quốc gia,
2592. Quan trên nhắm xuống người ta trông vào.
Chú giải
- (2581) dạy: # chữ nôm khắc sai thành ⿰口伐 (bộ Khẩu+phạt). Chữ đúng: ⿰口代 (bộ Khẩu+đại).
- (2581) hương lửa: tình nghĩa nồng nàn của vợ chồng. # chữ nôm 火 (hỏa) ở đây đọc theo nghĩa là “lửa”. Xem chú giải (2213) hương lửa đương nồng. Xem lại: Nửa năm hương lửa đương nồng, Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương (câu 2213-2214). § Chú ý: theo Việt Nam Tự Điển, “hương hỏa” nói về di sản để lại, dùng vào việc cúng giỗ; thí dụ: chia của để riêng phần hương hỏa; “hương lửa” nói về tình nghĩa nồng nàn của vợ chồng; thí dụ: Phải duyên hương lửa cùng nhau (Cung oán ngâm khúc).
- (2581) ba sinh: duyên số đã định từ trước. Xem chú giải (0257) duyên nợ ba sinh
- (2582) dây loan: dây đàn đứt dùng keo loan để nối lại. Xem chú giải (0254) phím loan.
- (2582) cầm lành: đàn còn nguyên vẹn. Cả câu 2582: (lược ngữ) Hồ Tôn Hiến hỏi Kiều có muốn xin nối lại dây đàn đã đứt cho đàn lành trở lại hay không, — tức là có ý muốn biết Kiều định tái giá với ai. Ghi chú: Hồ Tôn Hiến bắt đầu tỏ ra suồng sã với nàng Kiều. Trương Vĩnh Ký giảng huỵch toẹt như sau: “Hồ công say xoàng xoàng nói với Thúy Kiều rằng bây giờ chồng chết rồi, để cho tao làm chồng thế cho.”
- (2584) thác oan: chết một cách oan uổng hoặc không thích đáng. Ghi chú: người chết oan uổng ở đây là Từ Hải.
- (2586) Tiểu Lân: Phùng Tiểu Lân 馮小憐 (?-?) sủng phi của Bắc Tề hậu chủ Cao Vĩ, giỏi đàn tì bà, biết ca múa. Sau Cao Vĩ bị hại, Phùng Tiểu Lân bị ép gả cho đại vương Vũ Văn Đạt làm thiếp. Một hôm, Phùng Tiểu Lân gảy đàn tì bà, nhân đàn đứt dây, làm thơ rằng: Dục tri tâm đoạn tuyệt, Ưng khán tất thượng huyền 欲知心斷絕, 應看膝上弦 Muốn biết lòng ta đứt ra sao, Hãy xem dây đàn đứt trên đầu gối. Ghi chú: Kiều nói với Hồ Tôn Hiến rằng bây giờ nàng chỉ còn là một cánh hoa tàn, nếu có gảy đàn cho Hồ Tôn Hiên nghe, thì tiếng đàn cũng như tiếng đàn của nàng Tiểu Lân vậy (câu 2585-2586).
- (2587) hồng quần: chỉ đàn bà. Xem chú giải (0035) hồng quần.
- (2588) gốc phần: chỉ quê nhà. Xem chú giải (2235) phần. Ghi chú: (lược ngữ) Kiều van xin Hồ công hãy mở lòng thương xót cho chút phận đàn bà (mảnh hông quần), nàng tự coi như người sắp chết (hơi tàn), chỉ mong được cho về quê nhà là may mắn lắm rồi (câu 2587-2588).
- (2589) hạ công: mừng công thắng trận. Xem chú giải (2565) hạ công.
- (2590) Hồ công: tiếng tôn xưng Hồ Tôn Hiến. Xem chú giải (2507) Hồ công.
- (2591) phương diện quốc gia: tức là người tai mặt của triều đình.