2389. Máu rơi thịt nát tan tành,
2390. Ai ai trông thấy hồn kinh phách rời.
2391. Cho hay muôn sự tại trời,
2392. Phụ người chẳng bõ khi người phụ ta.
2393. Mấy người bạc ác tinh ma,
2394. Mình làm mình chịu kêu mà ai thương.
2395. Ba quân đông mặt pháp trường,
2396. Thanh thiên bạch nhật rõ ràng cho coi.
2397. Việc nàng báo phục vừa rồi,
2398. Giác Duyên vội đã gởi lời từ quy.
2399. Nàng rằng: Thiên tải nhất thì,
2400. Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn.
2390. Ai ai trông thấy hồn kinh phách rời.
2391. Cho hay muôn sự tại trời,
2392. Phụ người chẳng bõ khi người phụ ta.
2393. Mấy người bạc ác tinh ma,
2394. Mình làm mình chịu kêu mà ai thương.
2395. Ba quân đông mặt pháp trường,
2396. Thanh thiên bạch nhật rõ ràng cho coi.
2397. Việc nàng báo phục vừa rồi,
2398. Giác Duyên vội đã gởi lời từ quy.
2399. Nàng rằng: Thiên tải nhất thì,
2400. Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn.
Chú giải
- (2390) hồn kinh phách rời: hình dung sợ hãi cực độ. Xem chú giải (1651) phách lạc hồn bay. § Ghi chú: 2 câu 2389-2390 mô tả rất sơ lược cuộc hành hình khốc liệt những người phạm tội trong vụ Kiều trả thù. Nguyễn Du đã thay đổi hẳn bản án của Kiều, nhất là đối với Hoạn thư. Trong nguyên truyện, Hoạn thư bị “cung nữ đem đi xõa tóc, lột quần áo, trần truồng, treo ngược lên xà nhà, đánh từ trán trở lên bụng, từ chân trở xuống lưng, đủ một trăm roi; Hoạn thư quằn quại như trạch trong tro nóng, như lươn trong nước sôi, la hét ầm ĩ… Còn về những tội phạm khác, từ Tú bà, Mã Giám sinh tới Sở khanh… đều bị tra tấn giết chết rất man rợ: lột da, lóc thịt, rút xương, tưới nước nóng, máu đỏ thẫm rơi ra, chín đen, thịt rơi, xương khô mà chết” (Thanh Tâm Tài Nhân, Kim Vân Kiều truyện, Hồi 18).
- (2392) chẳng bõ: không đáng, không xứng. Xem chú giải (2184) bõ chi.
- (2393) bạc ác tinh ma: ác độc, hiểm quái (như con tinh, con ma). Xem chú giải (1812) tinh ma.
- (2395) ba quân: chỉ chung quân đội. Xem chú giải (2299) ba quân.
- (2395) pháp trường: 法場 chỗ thi hành án tử hình.
- (2396) thanh thiên bạch nhật: 青天白日 giữa ban ngày ban mặt. # chữ nôm “thanh” khắc sai thành 責 (trách). Chữ đúng: 青 (thanh).
- (2397) báo phục: báo oán, trả thù. Xem chú giải (2309) báo phục.
- (2397) vừa rồi: “rồi” = xong, xuôi, hoàn tất (Đại Nam Quấc Âm Tự Vị); “vừa rồi” = vừa xong xuôi.
- (2398) từ quy: 辭歸 từ biệt ra về. § cả câu 2397: (lược ngữ) sau khi chứng kiến việc Kiều báo ân báo oán vừa xong, sư Giác Duyên đã vội vàng nói lời từ giã. § Ghi chú: sư Giác Duyên hình như không tán đồng với bản án của Kiều, trái với quan niệm nhà Phật, nghĩa là phải “dĩ đức báo oán”. Ngoài ra, thái độ của sư trưởng cũng có ý ngầm báo trước sự việc sẽ xảy ra sau này.
- (2399) thiên tải nhất thì: 千載一時 千載一時 nghìn năm mới có một lần. Nghĩa bóng: Cơ hội rất hiếm có. Cũng nói là “thiên tuế nhất thì” 千歲一時.
- (2400) cố nhân: người thân yêu cũ. Xem chú giải (1797) cố nhân. § Ghi chú: Giác Duyên được Kiều gọi là người thân yêu cũ (cố nhân: nghĩa thứ nhất).
- (2400) bàn hoàn: 盤桓 bồi hồi, lưu luyến, quấn quýt với nhau.